Wysoki poziom cholesterolu to jedno z najczęstszych współcześnie występujących zaburzeń metabolicznych, dotykające ponad połowy dorosłych Polaków. Problem ten często nie daje wyraźnych objawów, a mimo to może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych – w tym miażdżycy, zawału serca czy udaru mózgu. W niniejszym artykule omawiamy szczegółowo, czym jest cholesterol, jakie są jego frakcje, przyczyny i skutki hipercholesterolemii oraz – co najważniejsze – jak skutecznie obniżyć poziom „złego cholesterolu” (LDL), stosując odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, leczenie farmakologiczne i zmiany stylu życia.
Cholesterol to organiczny związek chemiczny z grupy lipidów, który pełni szereg kluczowych funkcji w organizmie człowieka. W ok. 70–80% jest syntetyzowany w wątrobie, a pozostała część dostarczana jest z pożywieniem. Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu – bierze udział w budowie błon komórkowych, produkcji hormonów steroidowych (takich jak testosteron, estrogeny i kortyzol), syntezie witaminy D oraz wytwarzaniu kwasów żółciowych, niezbędnych do trawienia tłuszczów.
Z punktu widzenia zdrowia problem pojawia się wówczas, gdy dochodzi do nadmiaru cholesterolu, szczególnie frakcji LDL, który odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych, prowadząc do miażdżycy. Ten proces może rozwijać się przez lata, nie dając wyraźnych objawów klinicznych aż do momentu wystąpienia poważnych incydentów sercowo-naczyniowych.
W diagnostyce lipidowej istotne są różne frakcje cholesterolu:
Transportuje cholesterol z wątroby do tkanek. Jego nadmiar powoduje odkładanie się lipidów w ścianach naczyń krwionośnych, co prowadzi do powstawania blaszki miażdżycowej.
Usuwa nadmiar cholesterolu z komórek i transportuje go z powrotem do wątroby, gdzie jest metabolizowany.
Cząsteczki lipoprotein o bardzo małej gęstości, transportujące głównie triglicerydy. Ich nadmiar może również prowadzić do zaburzeń lipidowych.
Optymalna równowaga pomiędzy tymi frakcjami jest niezbędna dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego. Szczególne znaczenie ma wysoki poziom HDL i niski poziom LDL.
Podstawowym badaniem służącym do oceny gospodarki lipidowej jest lipidogram, który obejmuje:
Interpretacja wyników powinna być dokonana przez lekarza, który uwzględnia nie tylko poziomy lipidów, ale też inne czynniki – wiek, płeć, styl życia, choroby współistniejące i wywiad rodzinny.
Podwyższony cholesterol może mieć charakter pierwotny (genetyczny) lub wtórny (nabyty). Do głównych przyczyn wtórnej hipercholesterolemii zaliczamy:
Wysoki cholesterol przez wiele lat rozwija się bezobjawowo. Objawy pojawiają się zazwyczaj dopiero na etapie zaawansowanej miażdżycy.
Nieleczona hipercholesterolemia prowadzi do poważnych powikłań:
Cholesterol LDL odgrywa istotną rolę w powstawaniu blaszek miażdżycowych, które mogą pękać, prowadząc do zakrzepów i niedrożności naczyń. To z kolei powoduje niedokrwienie narządów, takich jak serce czy mózg.
Profilaktyka w zakresie chorób sercowo-naczyniowych, w tym hipercholesterolemii, powinna być priorytetem zarówno w praktyce klinicznej, jak i w działaniach edukacyjnych na poziomie społecznym. Regularne wykonywanie lipidogramu, nawet u osób bezobjawowych, pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości i wdrożenie odpowiednich interwencji. Zaleca się, aby każdy dorosły wykonał pierwsze badanie lipidowe najpóźniej do 40. roku życia, a w przypadku osób z grupy ryzyka – nawet wcześniej. Do grupy tej należą osoby z nadwagą, otyłością, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, palące papierosy, a także osoby z rodzinną historią chorób serca. Badania kontrolne należy powtarzać co 1-2 lata, a w przypadku stwierdzonych zaburzeń – zgodnie z zaleceniami lekarza. Wczesna diagnoza i modyfikacja czynników ryzyka są kluczem do zapobiegania poważnym powikłaniom, takim jak zawał serca czy udar mózgu.
Leczenie powinno być dobrane indywidualnie przez lekarza specjalistę – kardiologa, internistę lub diabetologa.
Zobac też: Otyłość badanie kliniczne
W leczeniu hipercholesterolemii konieczne jest zastosowanie podejścia wieloaspektowego, w które zaangażowany powinien być nie tylko lekarz, ale często także dietetyk, psycholog czy fizjoterapeuta. Zmiana nawyków żywieniowych nie zawsze jest łatwa – wymaga wiedzy, motywacji i wsparcia. Dietetyk kliniczny może pomóc pacjentowi zaplanować indywidualny jadłospis, który będzie zarówno zdrowy, jak i dopasowany do preferencji żywieniowych. Psycholog wesprze pacjentów w procesie zmiany stylu życia, pomagając przełamać schematy zachowań, które przyczyniły się do rozwoju choroby. Z kolei fizjoterapeuta lub trener medyczny pomoże dobrać bezpieczną i skuteczną formę aktywności fizycznej. W przypadkach złożonych, takich jak hipercholesterolemia rodzinna lub zaburzenia lipidowe oporne na leczenie, wskazana jest opieka w poradni lipidowej. Takie kompleksowe i zindywidualizowane podejście znacznie zwiększa szanse na trwałą poprawę parametrów lipidowych oraz zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego.
Tak – odpowiednia dieta, ruch i unikanie używek mogą znacząco poprawić profil lipidowy. W niektórych przypadkach konieczne są jednak leki.
Nie – liczy się proporcja LDL do HDL oraz indywidualne ryzyko sercowo-naczyniowe. Czasem cholesterol całkowity jest podwyższony przez wysoki poziom HDL.
Niektóre, jak monakolina K (z czerwonego ryżu), babka płesznik czy sterole roślinne, mogą wspierać terapię, ale nie zastąpią leków u pacjentów z dużym ryzykiem.
Skorzystaj z bezpłatnej konsultacji lekarskiej celem poznania szczegółów dot. badania klinicznego
Skorzystaj z wyszukiwarki poniżej, aby sprawdzić aktualną ofertę oraz kryteria kwalifikacji na poszczególne badania i konsultacje.
Dowiedz się więcejWięcej informacji
