Zawał serca, potocznie nazywany atakiem serca, to jedno z najpoważniejszych schorzeń układu sercowo-naczyniowego, które wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Pomimo licznych kampanii informacyjnych, wiele osób wciąż nie rozpoznaje pierwszych objawów zawału lub lekceważy symptomy związane z niedokrwieniem serca. Tymczasem każda minuta opóźnienia w udzieleniu pomocy medycznej może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń mięśnia sercowego. Niniejszy artykuł omawia, czym jest atak serca, jakie są jego objawy i jak rozpoznać zawał serca w różnych jego postaciach.
Zawał serca to martwica fragmentu mięśnia sercowego (kardiomiocytów), powstała w wyniku długotrwałego niedokrwienia. W praktyce klinicznej oznacza to, że część serca przestaje być zaopatrywana w tlen z powodu nagłego zamknięcia tętnicy wieńcowej. Najczęstszą przyczyną takiej sytuacji jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, co prowadzi do powstania zakrzepu, który blokuje przepływ krwi. Bez szybkiej interwencji medycznej uszkodzenie serca może być nieodwracalne, a nawet śmiertelne.
Martwica mięśnia sercowego zwykle pojawia się po 20-30 minutach od całkowitego zamknięcia tętnicy. Dlatego tak ważne jest natychmiastowe rozpoznanie objawów i wezwanie pomocy. Czas interwencji decyduje o stopniu uszkodzenia serca i dalszym rokowaniu pacjenta.
Atak serca to określenie potoczne, stosowane na opisanie ostrego zawału mięśnia sercowego. Choć nie jest terminem medycznym, w języku codziennym przyjęło się nazywać w ten sposób nagłe objawy związane z niedokrwieniem serca. Użycie tego sformułowania w komunikacji masowej ma znaczenie edukacyjne – sugeruje gwałtowność i powagę sytuacji, podkreślając konieczność szybkiego działania.
Z perspektywy medycyny atak serca to nic innego jak ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST (STEMI) lub bez jego uniesienia (NSTEMI), potwierdzony badaniami EKG i laboratoryjnymi. Różnica leży w stopniu niedrożności naczynia, ale objawy mogą być podobne. Termin „atak serca” jest więc przydatny w szerzeniu wiedzy o zagrożeniach, ale w diagnozie stosuje się precyzyjne rozpoznania kliniczne.
Głównym mechanizmem prowadzenia do zawału serca jest pęknięcie blaszki miażdżycowej w tętnicy wieńcowej, co skutkuje aktywacją procesu krzepnięcia krwi i tworzeniem skrzepliny. W efekcie dochodzi do całkowitego lub częściowego zamknięcia naczynia, a tym samym przerwania dostarczania tlenu do fragmentu serca.
Warto zaznaczyć, że osoby z nadwagą lub otyłością po przebytym zawale są narażone na kolejne incydenty sercowo-naczyniowe. Dla takich pacjentów powstało badanie kliniczne dla osób z otyłością po zawale, udarze lub z miażdżycą, skupiające się na nowoczesnych metodach leczenia.
Najbardziej charakterystycznym objawem zawału serca jest intensywny, gniotący ból w klatce piersiowej. Ból ten zazwyczaj zlokalizowany jest za mostkiem, może promieniować do lewego ramienia, szyi, pleców lub żuchwy. W przeciwieństwie do bólu pochodzenia nerwowego czy mięśniowego, nie zależy od pozycji ciała ani fazy oddechu i nie ustępuje po nitroglicerynie.
Objawom bólowym często towarzyszą:
Zawał może mieć także przebieg niemy lub nietypowy, zwłaszcza u osób starszych i chorych na cukrzycę. Dlatego tak ważne jest, by nie lekceważyć nawet pozornie niegroźnych objawów.
Zawał serca nie zawsze następuje nagle. U wielu pacjentów obserwuje się objawy prodromalne, czyli zwiastujące nadchodzący incydent wieńcowy. Należą do nich:
Rozpoznanie takich symptomów na wczesnym etapie i szybka konsultacja lekarska mogą zapobiec rozwinięciu się ostrego zawału.
Zawał serca u kobiet może przebiegać inaczej niż u mężczyzn. Kobiety częściej doświadczają nietypowych objawów, takich jak ból brzucha, zgaga, mdłości, nagłe osłabienie czy zaburzenia rytmu serca. Nierzadko mylone są one z objawami infekcji, niestrawności lub objawami menopauzalnymi.
W efekcie diagnoza zawału u kobiet bywa opóźniona, co znacznie pogarsza rokowania. Dlatego konieczna jest szczególna czujność diagnostyczna i edukacja kobiet w zakresie wczesnego rozpoznania objawów.
Cichy zawał serca, czyli taki, który nie daje wyraźnych objawów, może pozostawić trwałe blizny w mięśniu sercowym. Czasem rozpoznawany jest przypadkowo podczas EKG lub echokardiografii wykonywanej z innego powodu. U takich pacjentów ryzyko kolejnych incydentów jest wysokie.
Stan przedzawałowy, medycznie określany jako niestabilna dławica piersiowa, oznacza niedokrwienie mięśnia sercowego przy zachowanej częściowej drożności naczynia. Występuje w spoczynku lub przy niewielkim wysiłku. Objawy ustępują po nitroglicerynie. To ostatni moment na skuteczne działanie.
Podstawowym badaniem w diagnostyce zawału serca jest EKG – elektrokardiogram. Umożliwia ono ocenę zmian w odcinku ST i potwierdzenie niedokrwienia. Kluczowym markerem laboratoryjnym jest troponina – jej podwyższony poziom świadczy o uszkodzeniu komórek mięśnia sercowego.
Dodatkowo wykonuje się echokardiografię (USG serca), koronografiię, tomograf komputerowy serca i badania biochemiczne. Im szybciej postawiona diagnoza, tym większa szansa na uniknięcie trwałych uszkodzeń.
Leczenie zawału serca opiera się na jak najszybszym przywróceniu przepływu krwi w zamkniętej tętnicy. W warunkach przedszpitalnych stosuje się aspirynę, nitroglicerynę, leki przeciwzakrzepowe i tlenoterapię. W szpitalu wykonuje się najczęściej angioplastykę tętnicy z wszczepieniem stentu.
W przypadkach, gdy zabieg przezskórny nie jest możliwy, stosuje się pomostowanie aortalno-wieńcowe (by-passy). Leczenie farmakologiczne obejmuje leki stabilizujące układ sercowo-naczyniowy, przeciwpłytkowe, statyny i beta-blokery.
Po hospitalizacji kluczowa jest rehabilitacja kardiologiczna, obejmująca trening fizyczny, edukację i wsparcie psychologiczne.
Zapobieganie zawałowi serca polega na eliminacji czynników ryzyka. Zaleca się przede wszystkim:
Dla pacjentów po zawale bardzo istotne są regularne kontrole kardiologiczne i przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami. Warto też rozważyć uczestnictwo w programach terapeutycznych, takich jak wspomniane wcześniej badanie kliniczne dla osób z otyłością po zawale, udarze lub z miażdżycą, które pozwalają zyskać dostęp do nowoczesnych rozwiązań medycznych.
Jeśli podejrzewasz u siebie objawy zawału lub masz czynniki ryzyka chorób serca – nie zwlekaj. Zgłoś się na konsultację lekarską, aby skontrolować stan układu sercowo-naczyniowego. Wczesna diagnoza i profilaktyka są najskuteczniejszymi narzędziami w walce z chorobami serca.
Typowy zawał daje silny ból w klatce piersiowej, promieniujący do lewej ręki lub szyi, duszności, poty i uczucie lęku. Nietypowe objawy to mdłości, ból brzucha, zmęczenie – zwłaszcza u kobiet i cukrzyków.
Atak serca to potoczne określenie zawału – nagłego niedokrwienia serca prowadzącego do martwicy mięśnia.
U kobiet zawał może objawiać się niestrawnością, bólem brzucha, dusznością, uczuciem zmęczenia, a niekoniecznie bólem w klatce.
Tak, cichy zawał zdarza się np. u cukrzyków. Objawy mogą być bardzo subtelne – osłabienie, duszność, niepokój.
Poznaj nowe możliwości leczenia otyłości w ramach badań klinicznych u osób z miażdżycową chorobą sercowo-naczyniową w Centrum Medycznym FutureMeds.
Skorzystaj z wyszukiwarki poniżej, aby sprawdzić aktualną ofertę oraz kryteria kwalifikacji na poszczególne badania i konsultacje.
Dowiedz się więcejWięcej informacji
